Wat is private ruimte? Dat is ruimte die niet voor iedereen toegankelijk is, meestal eigendom van een particulier (of een bedrijf). Voorbeelden: woningen, tuinen en erven achter een hek of heg, een afgesloten terrein, maar ook de binnenkant van iemands auto, of een boerderijterrein met een bordje “verboden toegang”. Hier kan de eigenaar of bewoner bepalen wie er wel of niet mag komen (behoudens uitzonderingen zoals politie met een huiszoekingsbevel, etc.).

In private ruimte gelden vooral particuliere regels en eigendomsrechten: de APV reikt hier niet zomaar tot achter je voordeur. Je mag binnen je eigen terrein in principe zelf weten hoe je je dieren houdt, zolang je geen andere wetten breekt (zoals dierenwelzijnswetten of extreme overlast veroorzaken).

Enkele concrete voorbeelden ter verduidelijking:

• Een openbare ruimte is bijvoorbeeld een gemeentelijk park. Iedereen mag daar wandelen. Als je daar met je hond loopt, moet je je aan de parkregels houden (meestal hond aan de lijn, tenzij er een speciaal losloopveld is). De gemeente is verantwoordelijk voor het onderhoud van dat park en het handhaven van de regels (via handhavers of politie).
• Een privétuin achter iemands huis is geen openbare ruimte. Als de kat van de buren in die tuin rondloopt, bevindt de kat zich weliswaar op het privéterrein van een ander (zonder toestemming), maar niet op openbaar terrein. Dit verschil is belangrijk: de APV-regels zoals aanlijnplicht gelden niet op privéterrein. Je hoeft je hond dus niet aan te lijnen in je eigen huis of tuin. Maar het feit dat die kat bij de buren komt, kan wel een conflict tussen buren veroorzaken. Hier kan de gemeente niet zomaar handhaven met een boete, omdat de kat niet op gemeentegrond loopt op dat moment.
• Een supermarkt is interessant: die is voor publiek toegankelijk (tijdens openingstijden), maar is privé-eigendom. We beschouwen de winkelruimte toch vaak als “openbaar toegankelijk” in de zin dat de politie of handhavers ook daar kunnen optreden als er iets gebeurt (winkeldiefstal bijvoorbeeld).

  Maar als het gaat om dieren: een supermarkt mag eigen regels stellen, zoals “geen huisdieren binnen” (vaak zie je zo’n sticker op de deur). Dat is dan geen gemeentelijke regel, maar een huisregel van de winkel. De parkeerplaats voor de supermarkt is meestal ook eigendom van de supermarkteigenaar, maar is toegankelijk voor publiek die komt parkeren. Een hond in de auto op die parkeerplaats? De parkeerplaats is publiek toegankelijk, dus autoriteiten kunnen er bij als dat nodig is om de hond te redden (het is niet beschermd als een afgesloten privéplaats). Het blijft echter iemands auto, wat in principe privé-eigendom is – het binnenbreken in een auto vereist dus wel noodzaak of een bevoegdheid (daarom doet doorgaans de politie dat).

Bevoegdheden van de gemeente:

Handhaving van de APV: de gemeente kan middels haar BOA’s (Bijzondere Opsporingsambtenaren, oftewel handhavers) of de politie controleren of inwoners zich aan de APV houden voor wat betreft dieren. Een handhaver kan bijvoorbeeld iemand bekeuren die zijn hond los heeft op een plek waar dat niet mag, of iemand die de poep niet opraapt. De exacte boetebedragen verschillen, maar gemeenten kondigen vaak aan dat er gecontroleerd wordt. Als dieradviseur kun je input leveren voor waar handhaving prioriteit moet krijgen (“Er zijn veel klachten over loslopende honden in park X, misschien moeten we daar eens vaker controleren”).

Regels stellen (binnen kaders): de gemeenteraad kan via de APV bepaalde extra regels instellen, zolang die niet in strijd zijn met hogere wetgeving. Bijvoorbeeld, een gemeente zou in theorie kunnen besluiten “ook katten moeten voortaan binnen blijven of aangelijnd zijn buiten” als ze dat in de APV zetten. In de praktijk gebeurt dat bijna nergens, maar juridisch kúnnen ze die regel maken voor hun grondgebied. Een realistischer voorbeeld: sommige gemeenten verplichten in de APV dat je maximaal X aantal honden mag uitlaten tegelijk als professioneel hondenuitlater (honden uitlaatservice, HUS) of dat je altijd een opruimmiddel (poepzakje) bij je moet hebben en op verzoek van de handhaver moet tonen. Dit soort regels zijn lokaal. Als dieradviseur kun je gevraagd worden om mee te denken welke regels zinvol zijn of hoe ze geformuleerd moeten worden maar je kunt ze ook zelf initiëren.

Interveniëren bij gevaar of nood: de burgemeester (of bij spoed de politie) kan bevelen geven in noodsituaties. Bijvoorbeeld, als er een hond is die herhaaldelijk mensen heeft aangevallen en nu los rondloopt, kan de burgemeester op grond van openbare orde het dier laten vangen en in beslag laten nemen. Dat gebeurt vaak in samenspraak met politie en eventueel justitie. Ook kan de brandweer ingeschakeld worden als dat nodig is (stel een kat zit dagenlang hoog in een boom boven een drukke weg en veroorzaakt gevaarlijke situaties, dan kan besloten worden de brandweer te laten helpen het dier eruit te halen – hoewel doorgaans voor een kat in boom geen brandweer komt tenzij er direct gevaar is voor verkeer of het dier). Bij dieren in nood (zoals die hond in de hete auto) kunnen ook gemeentelijke handhavers in actie komen, maar vaak schakelen die direct de politie in als er bijvoorbeeld een ruitje ingetikt moet worden.

Waar liggen de grenzen?

De gemeente is niet verantwoordelijk voor dieren op privéterrein van een eigenaar, zolang er geen overtredingen of misstanden zijn. Als iemand bijvoorbeeld drie honden in zijn huis heeft en die goed verzorgt, maar ze blaffen veel binnen, dan is dat in principe een burenkwestie tenzij het extreme geluidsoverlast wordt (dan mogelijk Wet aanpak woonoverlast traject). Maar de gemeente komt niet op voor “hond blaft twee keer bij de buren” – dat moeten buren onderling eerst proberen op te lossen.

De gemeente kan niet zomaar huisdieren afpakken of betreden zonder grond. Er moet altijd een wettelijke basis zijn: bij verwaarlozing/mishandeling loopt dat via de LID of NVWA in samenwerking met politie (strafrecht of bestuursrecht). De gemeente zelf heeft geen standaard “dierenpolitie” die bij mensen thuis dieren weghaalt, hoewel sommige grotere gemeentes speciale dieren boa’s hebben (domein 2). Meestal beperkt de rol zich tot doorverwijzen: als jij als dieradviseur een melding krijgt dat iemand z’n hond slaat in de achtertuin (privéterrein), kun je dat niet eigenhandig oplossen, maar wel zorgen dat de melding bij 144 (dierenpolitie) terechtkomt voor onderzoek.

De gemeente heeft budgettaire grenzen. Niet alles kan oneindig betaald worden. Bijvoorbeeld de opvang van zwerfdieren kost geld (het asiel stuurt een rekening per opgenomen dier of een vast bedrag per jaar). Als er ineens heel veel zwerfdieren zijn of een grote inbeslagname van bijv. 50 verwaarloosde katten door justitie waarbij de gemeente moet zorgen voor opvang, kan dat financieel een aderlating zijn. Als dieradviseur moet je ook meedenken in praktische oplossingen: samenwerking met buurgemeenten, subsidies, of bijvoorbeeld promoten dat mensen hun dieren chippen zodat gevonden dieren sneller teruggaan naar eigenaar (scheelt opvangkosten).

De gemeente is geen rechter: in conflicten tussen inwoners over huisdieren (bijv. “de kat van buurman maakt mijn tuin vuil”) kan de gemeente bemiddelen of adviseren, maar ze kan niet zomaar een bindende uitspraak doen zoals “uw kat mag nog maar 1x per week buiten” – zulke dingen zijn niet afdwingbaar tenzij er een wettelijke basis is. Mensen kunnen altijd nog civiel naar de rechter stappen als ze schadevergoeding willen of een verbod via de rechter afdwingen, maar dat staat los van de gemeente.